آیا تا حالا برایتان پیش آمده که بی‌اختیار، حجم زیادی از غذا را بخورید و بعد احساس پشیمانی، شرم یا ناراحتی کنید؟اگر این تجربه گاهی‌اوقات و در شرایط خاصی مثل مهمانی یا استرس شدید اتفاق بیفتد، شاید طبیعی باشد. اما اگر این اتفاق به‌طور مکرر و با الگویی مشخص تکرار شود، احتمال دارد که پای یک اختلال روان‌شناختی در میان باشد: اختلال پرخوری یا Binge Eating Disorder (BED)
اختلال پرخوری چیست؟
اختلال پرخوری یکی از شایع‌ترین اختلالات خوردن است که در آن فرد، به‌صورت مکرر و غیرقابل‌کنترل، حجم زیادی از غذا را در مدت‌زمان کوتاه می‌خورد، بدون این‌که پس از آن رفتارهای جبرانی (مثل استفراغ، روزه گرفتن، ورزش افراطی یا استفاده از ملین‌ها) انجام دهد.
این اختلال نه‌تنها الگوی خوردن فرد را مختل می‌کند، بلکه به‌شدت بر سلامت روان و جسم او هم تأثیر می‌گذارد.
علائم اختلال پرخوری :
بر اساس DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، اختلال پرخوری با ویژگی‌های زیر شناخته می‌شود:
اپیزودهای مکرر پرخوری، حداقل یک‌بار در هفته به‌مدت سه ماه، که شامل خوردن غذا بیشتر از مقدار معمول در مدت‌زمانی مشخص (مثلاً دو ساعت) است.
احساس ناتوانی در کنترل خوردن در آن زمان.
همراه بودن این اپیزودها با حداقل سه مورد از علائم زیر:
خوردن خیلی سریع‌تر از حالت معمول
خوردن تا حد احساس ناراحتی شدید
خوردن مقدار زیاد غذا، حتی بدون احساس گرسنگی
خوردن در تنهایی به دلیل احساس شرمندگی
احساس نفرت از خود، افسردگی یا گناه بعد از پرخوری
مهم: این رفتارها نباید با رفتارهای جبرانی مثل استفراغ یا ورزش افراطی همراه باشند (برخلاف اختلال بولیمیا).
تفاوت اختلال پرخوری با پرخوری معمول:
ممکنه هر کسی در شرایط خاصی پرخوری کنه؛ مثلاً در مهمونی‌ها یا روزهایی که خیلی استرس داریم، طبیعیه که بیشتر از معمول غذا بخوریم. اما اختلال پرخوری فرق داره.
در پرخوری معمول، فرد اغلب می‌تونه خوردن خودش رو کنترل کنه. ممکنه از قبل بدونه که داره زیاده‌روی می‌کنه، و حتی گاهی لذت هم ببره. بعدش شاید کمی پشیمون بشه، ولی اون حس شدید شرم و نفرت از خود رو تجربه نمی‌کنه.
اما در اختلال پرخوری، کنترل از دست فرد خارج می‌شه. بدون این‌که واقعاً گرسنه باشه، حجم زیادی غذا می‌خوره و نمی‌تونه متوقفش کنه. بعدش هم معمولاً احساس گناه، شرمندگی یا افسردگی شدید سراغش میاد. این تجربه‌ها به‌صورت منظم و تکرارشونده رخ می‌دن، نه فقط گاهی‌اوقات.
مطالعه بیشتر : اختلال افسردگی و علائم آن
از طرفی، آدم‌هایی که اختلال پرخوری دارن، اغلب در خلوت غذا می‌خورن تا کسی نبینه، چون خودشون هم از این کار خجالت می‌کشن. برعکس، پرخوری معمول ممکنه خیلی وقتا با جمع همراه باشه و حس منفی شدیدی به دنبال نداشته باشه.
چرا تشخیص اختلال پرخوری مهم است؟
اختلال پرخوری فقط یک عادت بد غذایی نیست؛ یک اختلال روان‌شناختی جدی است که پیامدهای جسمی و روانی متعددی دارد:
پیامدهای جسمی:
چاقی و اضافه‌وزن شدید
دیابت نوع 2
فشار خون بالا
اختلالات گوارشی
پیامدهای روانی:
افسردگی
اضطراب
کاهش عزت‌نفس
انزوای اجتماعی
مطالعه بیشتر : اعتماد به نفس و راه های تقویت آن
چرا بعضی‌ها دچار اختلال پرخوری می‌شوند؟
علت اختلال پرخوری کاملاً مشخص نیست، اما عوامل زیر در پیدایش آن نقش دارند:
ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات خوردن
روان‌شناختی: تجربه افسردگی، اضطراب، ضربه‌های روانی (مثل سوگ یا آزار)
محیطی: رژیم‌های سخت و چرخه‌ی شکست در رژیم گرفتن
فرهنگی-اجتماعی: استانداردهای زیبایی بدن، ، استرس اجتماعی
مطالعه بیشتر : اضطراب اجتماعی در دنیای امروز
اختلال پرخوری چطور درمان می‌شود؟
خبر خوب این است که اختلال پرخوری درمان‌پذیر است.
روان درمانی : در روان‌درمانی اختلال پرخوری، به بررسی و درک عوامل روان‌شناختی و هیجانی‌ای پرداخته می‌شود که پشت رفتارهای پرخوری قرار دارند. این فرایند به فرد کمک می‌کند تا الگوهای ناسازگار را شناسایی کرده و راهکارهای مؤثرتری برای مواجهه با احساسات و موقعیت‌های دشوار پیدا کند.
دارودرمانی: در برخی موارد، داروهای ضدافسردگی یا تنظیم‌کننده‌های اشتها ممکن است توسط روانپزشک تجویز شوند.
درمان تغذیه‌ای: آموزش اصول تغذیه‌ی سالم بدون افراط یا محدودیت شدید.
چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کرد؟
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان این تجربه‌ها را دارید:
اپیزودهای پرخوری غیرقابل‌کنترل دارید
بعد از غذا خوردن، دچار احساس شرم، افسردگی یا تنفر از خود می‌شوید
غذای زیاد خوردن برایتان یک عادت وسواس‌گونه شده
بهتر است هرچه زودتر با روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. مداخله‌ی زودهنگام، روند درمان را بسیار ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
کلینیک روانشناسی مهرک با همکاری روان‌درمانگران و متخصصان باتجربه،آماده‌ی ارائه خدمات تخصصی در زمینه اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن و دیگر مشکلات روانی‌ست.
